En basit tabirle bilmukabele "Ben de!" demektir.
Çoğunlukla birisi iyi bir dilekte, kutlamada bulununca karşısındaki de "ben de senin için aynı şeyi dilerim" ya da "ben de seni kutlarım" anlamında bu cevabı verir.
Mot-a-mot Türkçesi "Karşılıklı olarak"tır. Yani karşımızdaki bizim için ne demişse "bilmukabele!" diyerek biz de aynısını onun için söylüyoruz demektir.
Şunu da belirtelim ki "bilmukabele"nin kullanım geleneğinde olumsuz sözlere karşı kullanım pek yoktur. Bilmukabele her zaman güzel düşünceler paylaşılınca söylenen bir sözdür ama olumsuz bir düşünce beyan edilmesi karşısında kullanılması da kelimenin anlamına ters değildir.
Bilmukabele Osmanlıcada بالمقابله diye yazılırdı ve Osmanlıcanın Latinizasyon kurallarına göre bi'l-mukabele şeklinde yazılabilir ama buna gerek yoktur çünkü Dil Derneği kelimeyi güncel Türkçede de var kabul etmektedir ve tek parça yazmaktadır.
Bu kelimeyi "mukavele" ile karıştırmamaya dikkat etmek gerekir. Mukavele demek kavilleşme yani sözleşme demektir. Mukabele ise karşılık, karşılıklılık demektir. "BilmukaVele" dersek "sözleşmeyle" demiş oluruz, ki çok farklı bir şeydir.
Türk Dil Kurumu imla kılavuzunda bilmukabele maddesi yer almamakla birlikte bazı kelimelerin tanımında TDK 'bilmukabele' kelimesini adeta ağzından kaçırıp kullanmıştır. Dolayısıyla bunun Osmanlıcada kalmış, günümüze ulaşamamış bir kelime sayılmasına gerek yoktur.
Türkçede "mukabele etmek" deyimi de vardır. Karşılık vermek anlamına gelir. Hatta uluslararası hukukta "misliyle mukabele" (mukabele bi'l-misil) tabiri vardır. Karşısındakinin davranışına ona denk ağırlıkta karşılık vermek anlamına gelir. Örneğin bir ülkedeki büyükelçi sınırdışı edilirse karşılık olarak o ülkenin karşı ülkedeki büyükelçisinin sınırdışı edilmesi misliyle mukabele etmek denir.
Dolayısıyla mukabele'nin kökünde hem olumlu hem olumsuz anlam vardır. Lakin dediğimiz gibi Türkçenin geleneğinde "mukabele etmek" genelde olumsuz işlerde kullanılır. Bir söze "Bilmukabele!" diye karşılık vermek ise olumlu tavırlara verilen karşılıktır. Eğer olumsuz bir söze karşı kullanılırsa bile bunun incelikle yani sanki güzel karşılık veriyormuşçasına verilmiş bir tepki olduğu söylenebilir.
Bilmukabele kelimesinin "karşılık olarak" anlamında kullanımına bir örnek aşağıdadır:
Bizim bilmukabele gösterdiğimiz şekil şundan ibaret idi.2 Dedik ki: "Artık milli sınırımız dahilinde bulunan insani kaynakları ve genel menfaatları sınırımızın haricinde israf etmek istemeyiz. Fakat birlik, kuvvet teşkil edeceğinden, bütün İslam âleminin manen olduğu gibi maddeten de müttefik ve birleşmiş olmasını, şüphe yok ki, büyük memnuniyetle karşılarız ve bunun içindir ki, bizim kendi sınırımız dahilinde bağımsız olduğumuz gibi, Suriyeliler ve Iraklılar da milli hakimiyete dayalı bağımsız bir güç olarak ortaya çıkabilmelidirler.
(
Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk'ün bütün eserleri, VIII. Cilt, s. Page 80)
Türkçede bir kalıp olarak kazandığı anlamıyla kullanıldığı bir örnek ise şudur:
Sadi telefonda: «Beyefendiciğim,» diyordu, «sizi rahatsız etmek zorunda kaldım. Sizin idare için ayrılmış bir yeriniz varsa, mutlaka temin etmenizi rica ediyorum. Bugün mutlaka gitmem gerek. Muhakkak... Peki, ben sizi ararım tekrar. Siz mi ararsınız beni?... Durun, öyliyse numaramı vereyim size... Biliyor musunuz? Çok teşekkür edefrim. Lûtfettiniz... Artık olur canım, olur... Peki... Saygılar... İclal de iyi beyefendiciğim... Yalnız biraz rahatsız, çıkamıyoruz... Teşekkür ederim, bilmukabele...» Telefonu kapadı. Çalışmıyordu. Hem yakın gözlüğü yoktu, hem de sıkıntılıydı.
(
Kemal Bekir, Kaçaklar: Roman, s. 248)
Atatürk Göktürk Alfabesi İle Nasil Yazilir - 𐰀𐱃𐰀𐱅𐰇𐰼𐰚 Hiç de Nasıl YazılırTürk Öğün Çalış Güven Nasıl YazılırKun Feyekun Nasıl Yazılır Birde Nasıl YazılırBu sitede salt TDK imla kılavuzu esas alınmamıştır. Zira TDK, 1985'ten sonra yayınevlerin başvuru kaynağı olma özelliğini kaybetmiştir.
