Hızır mı Hıdır mı?

Hızır ile Hıdır aynı addır. Aynı Arapça ad Türkçede iki farklı şekilde söylenir çünkü Arapça söylenişinde, ortadaki sessiz harf Türkçede tam karşılığı olmayan, Türkçedeki D ile Z'nin arasında bir  ses verir: خضر‎‎



Yeşilay'ın eski adı olan Hilal-i Ahdar'ın ahdar'ıyla Hızır ismi aynı kökten gelmektedir. Zira Hızır aleyhisselamın da hep yeşil giydiğini inanılmaktadır.



Yine Türk kültüründe yaygın olarak kutlanan Hıd(ı)rellez şenliklerinin adı da Hızır adıyla aynı kökten gelmektedir. Bkz. Hıdrellez mi Hıdırellez mi



Ahdar ve Hıdrellez gibi kökteş kelimeleri de göz önüne alırsak bu ismin Hıdır diye anılmasının aslına daha sadık olacağı sonucuna varırız. Nitekim Anadolu'da Hıdır kullanımı daha yaygındır.



Bununla birlikte özellikle İstanbul Türkçesinde Hızır kullanımı daha yaygındır ve Diyanet Ansiklopedisi de Hızır kullanımını tercih etmektedir.



Türk Dil Kurumu Kişi Adları Sözlüğü'nde de Hıdır maddesinde Hızır'a atıf yapmakla yetinilmiştir. İsim hakkında açıklama Hızır maddesi altında yapılmıştır.



Kısaca, halk dilinde Arapça aslına uygun olarak Hıdır diye geçse, Osmanlı kültürü ve resmi yazı kültürü içinde Hızır daha yaygın kabul görür olmuştur. Yazıda Hızır yazımını tercih etmek daha doğrudur.

Tengri Biz Menen Nasıl Yazılır

Hiç de Nasıl Yazılır

Adres Nasıl Yazılır

Kun Feyekun Nasıl Yazılır

Maarif Nasıl Yazılır

TDK imla kılavuzuna ve Dil Derneği'ne göre maarif iki A'yla yani "maarif" şeklinde yazılır.



Eğitim anlamına gelen bu kelimenin mârif diye şapkalı A'yla yazılması doğru olmaz çünkü kelimenin Arapça kökeninde Elif yoktur, Ayın vardır. Tıpkı saat, kıraat, kanaat gibi maarif'in de iki A harfiyle, aradaki çok kısa kesikliği/duraklamayı gösterecek şekilde yazılması daha doğrudur.



Benzer şekilde mağrif, mağarif, maharif gibi yazımlar da yanlıştır. Ma'arif yazımı ise sadece Arapça/Osmanlıca harfçevriminde kullanılan, normal metinlerde başvurulmayan teknik bir yazım şeklidir.

Mevlana'nın oğlu Sultan Veled'in Türkçe kaleme aldığı Maarif adlı eserin tam metni için linke tıklayın: https://tam-metni.nasil-yazilir.com/2014/11/sultan-veled-eseri-maarif.html



Tengri Biz Menen Nasıl Yazılır
Hiç de Nasıl Yazılır
Adres Nasıl Yazılır
Kun Feyekun Nasıl Yazılır

Başucu Nasıl Yazılır

TDK imla kılavuzunda "başucu" kelimesinin birleşik yazıldığı bir madde yoktur. Bu durum, okuru başucu kelimesinin ayrı yazılması gerektiği düşüncesine sevk edebilir.



Nitekim TDK sözlüğünde "baş ucu kitabı" maddesinde 'başucu eseri' anlamındaki başucu'nun ayrı yazıldığını görmekteyiz.

TDK, birleşik yazılan "başucu" kelimesini ise coğrafya ve fizik terimi olarak kullanmaktadır. "Başucu kitabı" derkenki anlamda kullanmamaktadır.

Dil Derneği ise başucu kelimesini her bağlamda birleşik yazmaktadır. Verdiği örneklli tanımlar da bununla örtüşmektedir:

Basılı eserlere baktığımızda ise adında "baş ucu" şeklinde ayrı yazımı tercih eden tek bir eser göremiyoruz. Basılı eserlerin tamamında "başucu" birleşik yazılmaktadır:

Biz de basılı eserlerdeki tercihin haklılığına inanıyoruz çünkü "baş" ve "uç" kelimeleriyle oluşan bu ad tamlaması kalıplaşıp kaynaşarak baş ve uç kelimelerinin sözlük anlamından öte bir anlam kazanmıştır. "Baş ucu kitabı" derken kullanılan "baş ucu"na sadece deyim demek doğru olmaz çünkü ses ve vurgunun yeri açısından kaynaşma görüldüğü gibi sıradan bir mecazlı anlatım değil yeni bir anlam doğmuştur.



Tengri Biz Menen Nasıl Yazılır
Hiç de Nasıl Yazılır
Adres Nasıl Yazılır
Kun Feyekun Nasıl Yazılır

Pek Çok Nasıl Yazılır

TDK imla kılavuzunda ve Dil Derneği yazım kılavuzunda pek ve çok kelimeleri ayrı ayrı yer almaktadır.



Günümüzde kullanımı azalmış olmakla birlikte "pek" kelimesi, başına geldiği sıfatı pekiştiren bir sıfattır. Pek çok, çok'tan ziyadesini ifade eder. Pek iyi, iyi'den iyi anlamına gelir vs.



Bu bakımdan pek kelimesiyle iyi kelimesinin yan yana gelmesi, ikisinin sözlük anlamları dışında kalıplaşıp kaynaşmış bir anlam oluşturmaz. Bu nedenle TDK imla kılavuzunun ve Dil Derneği yazım kılavuzunun önerisi bizce de isabetlidir.



Zaten uygulamada da "pek çok" ifadesi 'pek çok' kere ayrı yazılmaktadır.

Tengri Biz Menen Nasıl Yazılır
Hiç de Nasıl Yazılır
Adres Nasıl Yazılır
Kun Feyekun Nasıl Yazılır

Her Biri Nasıl Yazılır

TDK imla kılavuzuna göre "her" ve "biri" kelimeleri ayrı yazılır çünkü sıfat tamlaması oluşturmakla kalıplaşıp kaynaşmış bir anlam kazanmazlar.



Bu ifadedeki "biri" kelimesi "kimse" anlamında değil "bir" kelimesinin çekimli halidir. "Biri" Bahsedilen kimselerin ya da nesnelerin tekini ifade eder. Her biri dendiği zaman da kolektif anlamda kimse ya da nesne topluluğunun bütünü için geçerli bir durumu kast etmek yerine o topluluğun her mensubu için geçerli bir durum ifade edilir. Bu yüzden "her biri" ifadesinin ayrı yazılması doğru ve isabetlidir.



Bununla ilgili olarak ayrıca bkz. Şu An Nasıl Yazılır, Her Gün Birleşik Mi Yazılır, Her Yer Nasıl Yazılır, Herşey Ayrı Mı Yazılır, Her Zaman Ayrı Mı Yazılır, Herbişeyim Nasıl Yazılır, Her An Nasıl Yazılır

Tengri Biz Menen Nasıl Yazılır
Hiç de Nasıl Yazılır
Adres Nasıl Yazılır
Kun Feyekun Nasıl Yazılır

Her An Nasıl Yazılır

TDK "her" ve "an" kelimelerini ayrı saymaktadır yani birleşik yazılır.



Bu ifadenin adeta birleşikmiş gibi bir çırpıda söylenmesinin sebebi kalıplaşma değil ulamadır.



Türkçede bir kelime sessiz harfle biter ve sonraki kelime sesli harfle başlarsa söylenişte ağızdan birleşikmiş gibi çıkabilir.



Fakat "her" ve "an" kelimeleri sıfat tamlaması oluşturduklarında esas anlamlarını yitirmez, yeni bir anlam kazanmazlar. Bu yüzden ayrı değil birleşik yazılmaları gerekir.



Bununla ilgili olarak ayrıca bkz. Şu An Nasıl Yazılır, Her Gün Birleşik Mi Yazılır, Her Yer Nasıl Yazılır, Herşey Ayrı Mı Yazılır, Her Zaman Ayrı Mı Yazılır, Herbişeyim Nasıl Yazılır

Tengri Biz Menen Nasıl Yazılır
Hiç de Nasıl Yazılır
Adres Nasıl Yazılır
Kun Feyekun Nasıl Yazılır

Nasılda Nasıl Yazılır

TDK imla kurallarına göre dahi anlamına gelen de ayrı yazılır ve "nasıl da..." derken kullanılan "da" soruya vurgu yapmak amaçlı olup dahi anlamındadır.



- Nasıl da değişiyor rengi

- Zaman nasıl da geçmiş

- Nasıl da mutlu oldu



gibi cümlelerde esas soru "nasıl" sorusudur. Dahi anlamında "da" olmasa da soru anlamı olurdu. Dahi anlamındaki "da" burada soruyu sorarken cevabın bilmezden gelinişini belirginleştirmeye yaramaktadır.







Tengri Biz Menen Nasıl Yazılır
Hiç de Nasıl Yazılır
Adres Nasıl Yazılır
Kun Feyekun Nasıl Yazılır