Teknolojinin İnsan Davranışlarını İnce ve Sessiz Yollarla Şekillendirmesi

Bir telefon titrer. Kontrol edersiniz. İstemediğinden değil, adeta zorunlu hissettiğinizde. Neden? Cevap, bilinçli karar verme süreçlerinde değil, teknolojinin psikolojiyle kesiştiği o sessiz boşluklarda saklıdır. Beyin, komutlarla değil, küçük dürtülerle yeniden yapılanır. Tekrarlayan uyarılar. Zamanlanmış renkler. Kasıtlı sesler. Tasarım nötr değildir. Center for Humane Technology’nin 2023 tarihli araştırmasına göre kullanıcıların %72’si telefon kullanım alışkanlıklarının “tercihten çok bağımlılık” olduğunu söylüyor. Dünkü 90 dakikalık kaydırma maratonunu siz seçmediniz. Tasarım sizin yerinize seçti. Hoş geldiniz: teknolojiyle şekillenen bilinçaltının dünyasına.

Mikro Dürtüler ve Dijital Etki: Bizi Değiştiren Küçük Şeyler

Bildirim simgesi kırmızıya döner. Kaydırma asla bitmez. “Beğeni” saniyenin onda biri içinde görünür. Tesadüf mü? Hiç değil. Bunlar, davranışı değiştirmek için tasarlanmış mühendislik ürünleridir. Kırmızı, aciliyeti temsil eder. Sonsuz kaydırma, durma sinyallerini ortadan kaldırır. Anında geri bildirim, dopaminle beynimizi ödüllendirir. Bu, algoritmaların bizi bizden daha iyi tanıdığı bir etki dansıdır. Davranış ekonomisti B.J. Fogg’un dediği gibi: “Teknoloji etkisini gizlediğinde en iyi şekilde ikna eder.” Sessiz. Sinsice. Etkili.

Zihin Kalıpları Yeniden Yazılıyor: İnsan-Teknoloji Etkileşimi

Biraz duralım. Daha geniş düşünelim. Bu sadece uygulamalarla ilgili değil; insan ve teknoloji arasındaki dinamiklerle ilgili. Zihin ve makine etkileşimi çift yönlüdür. Biz veri veririz, teknoloji öneri sunar. Bu döngü devam eder. Ve bu döngüde biz değişiriz. Yavaşça. Fark edilmeden. Zihinsel kalıplar kayar. Dikkat süresi daralır. Veriye olan bağımlılık artar. Ve bu veri her zaman tehdit altındadır. Bununla başa çıkmanın en kolay yollarından biri, örneğin VeePN TR Linux sürümü kullanmaktır — böylece tüm verileriniz şifrelenmiş o

Bilinçaltındaki Etki: Makinenin İçindeki Hayalet

Mavi ışık uyku düzenimizi bozar. Göz teması ekran bakışlarıyla yer değiştirir. Oyunlaştırılmış ödüller risk alma davranışını artırır. Ve dil? Hashtag’lerle mi düşünmeye başladınız? Tweet uzunluğunda mı yazıyorsunuz? Teknoloji sadece davranışlarımızı değil, düşünce biçimimizi de şekillendirir.

Alışkanlıklar: Yeni Normal

Uyan. Telefona dokun. Kahvaltıdan önce kaydır. İşte mesajları kontrol et. Yatmadan doomscroll yap. Bu bir tesadüf değil. 2024’te yapılan bir dijital davranış denetimi, bir yetişkinin günde ortalama 144 kez telefonuna baktığını gösteriyor.

Davranışsal Değişimin İnce Sınırı

Tüm değişim kötü değildir. Meditasyon uygulamaları farkındalık sağlar. Dil araçları beynimizi geliştirir. Akıllı saatler bizi harekete geçirir. Ama bu da ince bir çizgi. Uygulamalar sizi ödüllendirir, sonra suçluluk hissettirir. Bu etik tasarım mı yoksa manipülasyon mu?

Aynaya Bakmak

Teknolojiyi kötü adam ilan etmek kolaydır. Ama belki de o sadece bir aynadır. Biz teknolojiyi inşa ettik. O da bizi yeniden inşa ediyor.

Sonuç: Bilinçli Kullanıma Doğru

Sorun şu: teknolojiyle ne yaptığımız kadar, onun bizde neleri değiştirdiğinden de biz sorumluyuz. Teknoloji ve psikoloji artık ayrı alanlar değil. Modern kimliğin iki motorudur. Bir dahaki sefere ekrana dokunduğunuzda… Durun. Nefes alın. Gerçekten siz mi seçiyorsunuz? TDK kurallarına göre dahi anlamındaki de bağlaç olan de bağlaç olan ki soru edatı olan mi .

Bu ifadenin literatürdeki basılı örnekleri de bu kuralın Türkçede yerleşmiş olduğunu göstermektedir:

_______________

Metrekare Nasıl Yazılı
Üslü Sayı Yazma
Heryer Nasıl Yazılır
Allah Arapça Yazılışı
Küçük-Eşittir İşareti Nasıl Yazılır
Kalp Emoji Kopyala

Bu sitede sadece TDK yazım kılavuzu esas alınmamıştır çünkü 1985 tarihli TDK İmla Kılavuzu, en başta "yazım" yerine "imla" kelimesine geri dönmeyi tercih etmiş olmasıyla büyük tartışmalar başlatmıştır; . ve TDK, 1985'ten sonra yayınevlerin tek başvuru kaynağı olma özelliğini kaybetmiştir. 1980 öncesi TDK üyelerinin eseri olan Ana Yazım Kılavuzu ve Dil Derneği Yazım Kılavuzu, yayıncıların tamamına yakınının temel başvuru kaynağı olmuştur. Dolayısıyla iki kurumun yazım önerilerinin birbirini tutmadığı durumlarda ilgili genel yazım kuralının uygulanışına ve literatürde baskın gelmiş olan yaygınlığa da bakarak önerilerde bulunulmaktadır. Alıntıların pek çok yaygın kabulü göstermek içindir. Zira dil, masa başında tasarlanan bir düzen değil, son tahlilde o dili konuşanların şekillendirdiği konvansiyonel bir yapıdır.

Sitede yapılan yazım önerilerine yönelik itirazlarınızı yorum kısmında paylaşabilirsiniz.